سلامت

براساس همین آمار، نکته نگران‌کننده‌تر تعداد افرادی است که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا گزارش کرده در سال 2017 میلادی 100 میلیون نفر از آمریکاییان یا مبتلا به دیابت شده‌اند یا در خطر ابتلا به بیماری قرار دارند. 

کسانی را در خطر ابتلا به دیابت می‌دانیم که میزان قندخون بالایی دارند اما میزان آن هنوز به حدی نرسیده که آنها را در گروه مبتلایان به دیابت قرار دهیم. کاستن وزن و داشتن فعالیت‌های فیزیکی دو عامل مهمی هستند که امکان ابتلا به دیابت نوع2 را کاهش می‌دهند. در کشور آمریکا دیابت هفتمین عامل عمده مرگ‌ومیر است.

دیابت نوع2 چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌هایی که برای تشخیص بیماری انجام می‌شود:
آزمایش Glycated hemoglobin: این آزمایش خون نشان می‌دهد میزان متوسط قندخون شما طی 2 تا 3 ماه گذشته چقدر بوده است. میزان طبیعی 7/5 درصد است و عدد بین 7/5 و 5/6 درصد نشان می‌دهد در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید و اگر در دو آزمایش مستقل عدد به دست آمده 5/6  یا بالاتر از آن باشد به این معناست که شما مبتلا به دیابت نوع2 هستید.

در صورتی که انجام این آزمایش مقدور نباشد یا بیمار مشکلات خونی دیگری داشته باشد که با این آزمایش تداخل داشته باشد، پزشک آزمایش‌های دیگری را پیشنهاد می‌کند شامل:
آزمایش اندازه‌گیری اتفاقی قندخون: مقدار قندخون را بر اساس میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا میلی‌مول در لیتر بیان می‌کنیم. بدون در نظر گرفتن زمان آخرین وعده غذایی فرد، اگر میزان قندخون مورد آزمایش 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد، نشان‌دهنده دیابتیک بودن فرد است، خصوصا اگر فرد مورد نظر سایر علائم دیابت مانند عطش و پرادراری را هم داشته باشد.

آزمایش قندخون ناشتا: در این آزمایش پس از یک شب ناشتا بودن از فرد نمونه خون گرفته می‌شود. میزان قند کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر طبیعی محسوب می‌شود اما اگر میزان قند 125-100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار دارد. اگر در دو آزمایش مستقل میزان قندخون ناشتا 126 میلی‌گرم یا بالاتر باشد، فرد دیابتیک تشخیص داده می‌شود.

آزمایش تحمل قند خوراکی: این آزمایش را معمولا به ندرت انجام می‌دهند و بیشتر در شرایط خاص مثلا زمانی که فرد باردار باشد، انجام می‌شود. نحوه انجام آزمایش به این گونه است که فرد پس از یک شب ناشتا بودن در محل آزمایشگاه یک نوشیدنی شیرین میل می‌کند و سپس نمونه خون او متناوبا طی 2ساعت بعدی گرفته می‌شود. در این آزمایش اگر میزان قند 140 میلی‌گرم باشد، طبیعی است. عدد بین 140 تا 199 میلی‌گرم نشان‌دهنده خطر ابتلا به دیابت است. اگر میزان قند 200 میلی‌گرم یا بیشتر باشد، فرد دیابتیک است.

انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند همه افراد از 45 سالگی تست غربالگری دیابت را انجام دهند. اگر نتیجه آزمایش طبیعی بود، هر 3 سال آزمایش تکرار شود و اگر فرد در مرز بیماری قرار داشت، زمان آزمایش‌های بعدی را طبق دستور پزشک خود انتخاب کنند.

همچنین انجمن توصیه می‌کند افرادی که کمتر از 45 سال دارند ولی چاق هستند، بیماری قلبی دارند، زمینه فامیلی‌ ابتلا به دیابت دارند یا فشارخونشان بالاتر از 90/140 میلی‌متر جیوه است، بهتر است این آزمایش غربالگری را انجام دهند.

اگر آزمایش خون فرد نشان دهد به دیابت مبتلاست، پزشک برای تعیین نوع 1 یا 2 بیماری آزمایش‌های دیگری را تعیین می‌کند زیرا هر کدام معمولا روش درمانی متفاوتی را می‌طلبد.

بیماری دیابت نوع2 درمان ندارد اما بیماران می‌توانند با رعایت نکات زیر بیماری را به خوبی مدیریت کنند:

کاستن وزن: تنها اگر 5 تا 10 درصد وزن خود را کم کنیم تاثیر زیادی روی سطح قندخون ما خواهد گذاشت، مثلا اگر فردی 82 کیوگرم وزن دارد میزان قندخون وی با کم کردن 5/9 کیلوگرم تغییر خواهد کرد.

خوردن غذاهای سالم: کنترل وعده‌های غذا و انتخاب مواد غذایی سالم راه‌های ساده‌ای هستند که در کاهش وزن به فرد کمک می‌کنند. مواد غذایی که انتخاب می‌کنیم باید حاوی کالری کمتر، کربوهیدرات، خصوصا شیرینی کمتر و چربی اشباع کمتر و در عوض حاوی سبزیجات و میوه و فیبر بیشتر باشد.

فعالیت‌های فیزیکی: انجام ورزش‌های هوازی به صورت منظم مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری به مدت 30 تا 60 دقیقه در بیشتر روزهای هفته همراه با ورزش‌های مقاومتی مانند یوگا به صورت 2 بار در هفته نسبت به انجام یک ورزش به تنهایی تاثیر بیشتری بر سلامت بدن ما دارد. به خاطر داشته باشید ورزش سطح قندخون را پایین می‌آورد بنابراین شاید لازم باشد پیش از ورزش خوراکی میل کنید. همچنین باید زمان‌هایی را که بی‌حرکت هستید، کمتر کنید مانند زمان‌هایی که پای تلویزیون می‌نشینید.

کنترل قندخون: بر اساس برنامه درمانی خود ممکن است لازم باشد میزان قندخون خود را هرازگاهی اندازه‌گیری کنید. کنترل دقیق قندخون کمک می‌کند سطح قندخون در حد ثابت باقی بماند.

 مصرف دارو: گاهی قندخون فرد با رعایت نکات ذکرشده به حد طبیعی نمی‌رسد و فرد دیابتیک نیاز به مصرف دارو دارد. ممکن است پزشک برای کنترل بهتر قندخون بیمار چند دارو  تجویز ‌کند. 

داروهایی که معمولا برای بیماری تجویز می‌شود عبارتند از:

مت‌فورمین : این اولین دارویی است که پزشک برای پایین آوردن قندخون تجویز می‌کند. این دارو تولید قند را در کبد کاهش می‌دهد و حساسیت بدن را نسبت به انسولین بهبود می‌بخشد و به این ترتیب بدن به طور موثرتری از انسولین استفاده می‌کند.

استفراغ و اسهال از عوارض دارو است اما ممکن است به تدریج با عادت کردن بدن به دارو این عوارض از بین برود، به‌خصوص اگر قرص همراه غذا میل شود.
اگر مت فورمین به تنهایی قندخون را تنظیم نکند، پزشک از داروهای دیگری استفاده می‌کند.

-داروهای گروه سولفونیل اوره‌ها که موجب ترشح انسولین بیشتر در بدن می‌شوند. عوارض جانبی این داروها ممکن است چاقی باشد.

-داروهای گروه مگلیتینیدها شامل پراندین و استارلیکس مانند سولفونیل اوره‌ها لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین بیشتر می‌کنند اما سرعت اثر آنها نسبت به گروه قبلی بیشتر و دوره اثر آنها کوتاه‌تر است. عوارض این گروه از داروها ممکن است افزایش وزن و کاهش قندخون باشد.

- تیازولیدین دایون‌ها: این داروها شامل Avandia,Actos هستند و مانند مت‌فورمین بافت‌های بدن را نسبت به دریافت انسولین حساس‌تر می‌کنند. از عوارض جانبی این داروها افزایش وزن، مشکلات قلبی و کم‌خونی است. به همین دلیل این داروها جزو اولویت انتخاب پزشک نیست.

- مهارکننده‌های آنزیم دی‌پپتیدیل‌پپتیداز 4: این گروه شامل داروهایی با نام‌های تجاری Onglyza,Tradjenta,Januvia قندخون را کاهش می‌دهند اما تاثیر متوسطی دارند. این داروها موجب چاقی نمی‌شوند اما ممکن است درد مفاصل و افزایش خطر پانکراتیت را همراه داشته باشند.

- آگونیست‌های پپتید شبیه گلوکاگون-1 (GLP1): این داروها شکل تزریقی دارند و سرعت هضم غذا را کاهش می‌دهند، درنتیجه قندخون را پایین می‌آورند. معمولا مصرف دارو با کاهش وزن همراه می‌شود. عوارض احتمالی دارو هم حالت تهوع و افزایش خطر پانکراتیت است.

Byetta, Bydureon,victoza,Ozempic از جمله داروهای این گروه هستند. تحقیقات اخیر نشان داده، دو داروی آخر خطر حملات قلبی و سکته مغزی را در افرادی که در معرض خطر این عوارض قرار دارند، کاهش می‌دهند.

داروی Bydureon اولین دارویی بود که به صورت مصرف هفته‌ای یکبار از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد. این دارو نسبت به داروهای این گروه طولانی‌الاثر است. تزریق 2 میلی‌گرم این دارو همراه رژیم غذایی و ورزش قندخون بیمار را تحت کنترل درمی‌آورد. 

در آوریل سال 2018 میلادی سازمان غذا و داروی آمریکا تجویز این دارو را همراه انسولین در افرادی که نیاز به کنترل اضافه قندخون دارند، تایید کرد. در صورت مصرف انسولین با این دارو احتمال هیپوگلیسمی (افت قندخون) وجود دارد بنابراین لازم است انسولین در دوز کمتر تجویز شود. 

علائم هیپوگلیسمی می‌تواند به صورت سردرد، عرق کردن، لرز، اضطراب، تپش قلب، نفس‌نفس زدن و گیجی باشد. بیمار باید نسبت به این شرایط آگاهی کامل داشته باشد تا در صورت بروز آن یک ماده کربوهیدرات میل کند.

عوارض استفاده از این دارو ممکن است به صورت حالت تهوع، استفراغ، اسهال، خارش و  ایجاد برجستگی در محل تزریق ظاهر شود.

روی برچسب این دارو هشدار خطر ابتلا به سرطان تیروئید درج شده که احتمال آن در نمونه‌های حیوانی اثبات شده اما در مورد نمونه‌های انسانی هنوز نامشخص است. 

 Bayetta به صورت 2 بار در روز باید مصرف شود.

 مهارکننده‌های SGLT2: این گروه از داروها از بازجذب قند در کلیه‌ها جلوگیری می‌کنند، درنتیجه قند درون ادرار تخلیه می‌شود. از داروهای این گروه می‌توان از Invokana,Farxiga,Jardiance نام برد. داروهای این گروه ممکن است احتمال حملات قلبی و سکته مغزی را در افرادی که مستعد این شرایط هستند، کاهش دهند.

عوارض جانبی این داروها شامل ترشحات غیرطبیعی واژن، عفونت‌های ادراری و کاهش فشارخون است. داروی Invokana احتمال قطع عضو را در فرد بالا می‌برد.

مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی در بیماران دیابتیک 70درصد بیشتر از دیگر بیماران است بنابراین کنترل وضعیت قلبی-عروقی در این بیماران هدف مهمی است.

Jardiance ابتدا در سال 2014 میلادی برای کاهش قندخون در افراد بزرگسال دیابتی نوع2 مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفت. 

در سال 2016 میلادی این سازمان کاربرد دیگری را هم برای این دارو تعریف کرد و آن کاستن خطر مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی-عروقی در این بیماران است.

عوارض ناشی از مصرف این دارو هم شامل کم‌آب شدن بدن و پایین آمدن فشارخون است که می‌تواند منجر به گیجی یا حتی بیهوش شدن بیمار شود. همچنین عفونت‌های قارچی، افزایش احتمال عفونت‌های ادراری و صدمات کلیوی از دیگر عوارض احتمالی آن است.

-انسولین: بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع2 نیازمند درمان با انسولین می‌شوند. در گذشته تجویز انسولین آخرین راه درمان دیابت محسوب می‌شد اما امروزه به دلیل آثار سودمند آن پزشکان حتی زودتر از اینکه بیمار به آن نیاز داشته باشد دارو را تجویز می‌کنند. عارضه احتمالی این دارو پایین افتادن قندخون است.

انسولین هورمونی است که قندخون را پایین می‌آورد و ساخت این هورمون در آزمایشگاه یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های پزشکی در جهان محسوب می‌شود.

انسولین به شکل تزریقی مصرف می‌شود و پزشک براساس شرایط بیمار ممکن است ترکیبی از انسولین را برای روز و  شب بیمار تجویز کند. انسولین به چند شکل وجود دارد که نحوه اثر آنها با هم متفاوت است. این دارو به شکل سریع‌الاثر، کوتاه‌اثر، متوسط‌اثر و طولانی‌الاثر تولید می‌شود.

معمولا برای شروع درمان افراد دیابتیک نوع2، هر شب یک دوز نوع طولانی‌الاثر دارو تجویز می‌شود، مانند Lantus و یا Levemir . پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد کدام شکل دارو برای بیمار مناسب‌تر است.

اثر انسولین سریع‌الاثر (insulin lispro) 15 دقیقه پس از تزریق شروع می‌شود و پس از یک ساعت به حداکثر می‌رسد و اثرش به مدت 2 تا 4 ساعت باقی می‌ماند. معمولا 15 دقیقه پیش از خوردن غذا یا بلافاصله پس از میل کردن غذا تزریق می‌شود و ممکن است برای تکمیل درمان با انسولین متوسط‌اثر یا طولانی‌الاثر در طول روز تزریق شود.

این نوع انسولین هم برای کنترل قندخون افراد دیابتیک نوع 1 که لوزالمعده  آنها هیچ انسولینی را تولید نمی‌کند و هم برای افراد دیابتیک نوع2 که ترشح انسولین از غده لوزالمعده آنها به اندازه کافی نیست، تجویز می‌شود.

افت قندخون از عوارض متداول تزریق انسولین است بنابراین فرد دیابتیک حتما باید یک ماده غذایی شیرین همراه خود داشته باشد تا در صورت افت قندخون میل کند.

انسولین‌های طولانی‌الاثر

 Lantus: از این نوع انسولین برای کنترل قند در طول روز استفاده می‌شود. شروع اثر دارو 1 تا 3 ساعت پس از تزریق است و اثر آن تا 24 ساعت باقی می‌ماند. دارو به صورت زیرجلدی و یکبار در روز و در یک ساعت مشخص تزریق می‌شود. این دارو به صورت ویال‌های 100 واحدی یا  قلم‌های پرشده در بازار موجود است. در صورت استفاده از قلم‌ها میزان انسولین مورد نیاز را روی قلم تعیین می‌کنید و سپس با فشار دادن یک دکمه دارو را تزریق می‌کنید.

Soliqua: این دارو تزریقی ترکیبی است از انسولین Lantus و یکی از داروهای گروه آگونیست‌های پپتیدی شبیه گلوکاگون. ترکیب دو دارو با هم موجب می‌شود بیمار به جای دو تزریق در هر بار فقط یک تزریق 60 واحدی و به صورت یکبار در روز داشته باشد. ساخت این دارو موفقیت بزرگی برای صنایع داروسازی است.

Toujeo: این دارو در سال 2015 میلادی مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفت. دارو به صورت یکبار در روز تزریق می‌شود و شروع اثر طی 6 ساعت پس از تزریق است که به مدت 36 ساعت هم باقی می‌ماند. سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی از عوارض دارو است.

گاهی پزشک برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی ممکن است برای بیمار قرص آسپیرین با دوز پایین و داروهای پایین‌آورنده فشارخون و کلسترول خون هم تجویز کند.

دیابت در بارداری

نحوه درمان بیماران بارداری که مبتلا به دیابت نوع2 هستند، ممکن است در طول دوران بارداری تغییر کند. گروهی از خانم‌ها نیاز به تزریق انسولین دارند اما مصرف آسپیرین، داروهای پایین‌آورنده فشارخون و کلسترول خون مجاز نیست.