سلامت

شب‌ادراری 

بعد از اینکه کودکان بین سنین 2 تا 4 سالگی توالت رفتن را یاد می‌گیرند، گاهی اوقات به‌طور طبیعی شب‌ها در رختخواب‌شان ادرار می‌کنند که معمولاً 2 تا 3 بار در هفته و تا سن 5 سالگی ادامه دارد. 

علت این مساله هنوز مشخص نشده است. نکته مهم در این مساله، نحوه برخورد و رفتار خانواده با این کودکان است که باید بسیار طبیعی باشد و از هرگونه تنبیه برای چنین کودکانی خودداری شود.

اگر ادرار کردن در شب تا سنین بعد از 5 سالگی ادامه پیدا کند تحت عنوان شب‌ادراری نامیده می‌شود. شیوع این حالت از هر 5 کودک یک نفر است و معمولا تا سن 7 سالگی ادامه می‌یابد. اما ممکن است از هر 20 کودک 1 نفر تا سن 10 سالگی همچنان شب‌ادراری داشته باشد که دو‌سوم این کودکان پسران هستند و اغلب دارای سابقه فامیلی شب‌ادراری می‌باشند.

علت این مساله هم تاکنون مشخص نشده است. درصد کمی از کودکانِ دچار شب‌ادراری، روزها هم مشکلات ادراری دارند که در اینصورت باید بررسی بیشتری برای علل عدم کنترل ادرار انجام گردد.

یکی از عللی که گاهی همراه شب‌ادراری کودکان دیده می‌شود، یبوست است که باعث فشار به مثانه و در نتیجه شب‌ادراری شود. شب‌ادراری همچنین می‌تواند علامت زودرس دیابت در کودک باشد.

درمان شب‌ادراری

اگر بعد از سن 6 سالگی، کودک در اثر خندیدن، بازی و دویدن ادرار کند طبیعی است و نیازی به بررسی و درمان ندارد اما در صورتی مشاهده علامت غیرطبیعی باید آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار انجام شود. 

در صورتی که عفونت ادراری وجود داشته باشد، درمان با آنتی‌بیوتیک مناسب انجام می‌گیرد. گاهی ممکن است این حالت در بچه‌های بالای 6 سال به علت وجود آنورمالی‌ها یا نقص‌هایی در دستگاه ادراری اتفاق بیفتد که با انجام رادیوگرافی یا سیتی‌اسکن می‌توان به وجود آن پی برد. البته در این موارد باید به زمینه فامیلی هم توجه داشت. 

درمان‌های خانگی برای کودکان بالای 6 سال که خود را بعد از ادرار کردن خیس می‌کنند شامل: درمان التهاب اطراف مجرای ادرار و یبوست، یادآوری به کودک برای به موقع ادرار کردن، جلوگیری از زیاد خوردن مایعات و آب و اینکه هرگز کودکان را به خاطر خیس کردن خود نباید تنبیه نکرد بلکه باید به آنها فهماند که او را درک کرده و می‌دانید که مقصر نیستند.

در صورتی که موارد فوق موثر واقع نشد می‌توان از زنگ اخبار شب‌ادراری و بعضی داروها استفاده نمود. زنگ اخبار شب‌ادراری، کودک را موقعی که خیس می‌شود خبر می‌کند و او می‌تواند بیدار شود و به توالت برود. در نیمی از کودکان این روش موثر بوده است.

روش دیگر استفاده از دارو است. این داروها معمولاً در نیمی از کودکان موثر بوده و بدون عوارض جانبی است.

عفونت‌های ادراری در کودکان

عفونت‌های ادراری در میان کودکان و به‌خصوص در دختران بسیار شایع است و اغلب این عفونت‌ها در اثر ورود باکتری‌ها به داخل مجرای ادراری ایجاد می‌شوند ولی در نوزادان به‌ندرت ممکن است باکتری‌ها از راه خون و کلیه‌ها به مجرای ادراری راه یابند. 

عفونت‌های دستگاه ادراری یا UTI شامل عفونت مثانه یا سیستیت، پیلونفریت یا عفونت کلیه و عفونت مجاری ادراری یا اورتریت است.

در عفونت مثانه میکروب به راحتی به‌خصوص در دختربچه‌ها به دلیل کوتاهی مجاری ادراری به داخل مثانه راه پیدا می‌کند که اغلب در اثر آلوده شدن این منطقه در اثر تعویض پوشک یا شستن شیرخوار است و با علائمی مانند درد و سوزش در موقع ادرار کردن، تکرر ادرار، خون در ادرار، تب خفیف خود را نشان می‌دهد.

عفونت قسمت بالای مجرای ادرار که شامل کلیه‌ها است نیز با علائمی مانند درد شکم و پهلوها، تب شدید و کمتر با علائمی مانند سوزش و تکرر ادرار همراه است. اغلب این عفونت‌ها در اثر عدم تشخیص و درمان به‌موقع باعث عوارض کلیوی در کودکان زیر 2 سال می‌شوند.

تشخیص عفونت‌های ادراری

تشخیص دقیق این بیماری انجام آزمایش ادرار و کشت ادرار است. در موارد عفونت شدید ادراری قبل از اینکه جواب آزمایش آماده شود و آنتی‌بیوتیک موثر مشخص گردد، بهتر است درمان را شروع کنیم. 

درمان عفونت‌های ادراری

درمان عفونت‌های ادراری معمولاً 10 روز تا دو هفته طول می کشد و در صورت عدم درمان کافی نه‌تنها عفونت‌های ادراری تکرار می‌شود بلکه باعث آسیب به کلیه‌ها و مجاری ادراری می‌شود. پس از درمان کامل، مجدداً آزمایش کشت ادرار باید انجام گردد تا مطمئن شویم که عفونت ادراری برطرف شده است. 

در سال‌های اخیر توصیه می‌شود برای کودکان زیر 2 سال بعد از اولین عفونت ادراری سونوگرافی یا رادیوگرافی و سی‌تی‌اسکن از مجاری ادراری انجام شود.

پروتئین‌اوری در کودکان

کلیه‌ها مواد زائد حاصله از سوخت و ساز سلولی را از بدن دفع می‌کنند ولی از خروج مواد مورد نیاز مانند پروتئین‌ها جلوگیری می‌کنند. پروتئین‌اوری اغلب پاتولوژیک ولی گاهی فیزیولوژیک است. در برخی افراد در اثر سرپا ایستادن طولانی یا پس از ورزش‌های شدید دیده می‌شود. 

از علل پاتولوژیک پروتئین‌اوری می‌توان به دیابت یا پرفشاری‌خون، گلومرولونفریت، مسمومیت بارداری، بیماری‌های خودایمنی و بعضی داروها اشاره کرد.

میزان دفع بیش از 3 گرم پروتئین در روز نشانه سندرم نفروتیک است و پروتئین‌اوری شدیدتر یعنی بیش از 20 گرم در روز در نفروپاتی‌ها دیده می‌شود. 

علائم بیماری پروتئین‌اوری شامل کف‌آلودگی ادرار، ورم دست‌ها و پاها و شکم و تشخیص بیماری با آزمایش ادرار و گاهی جمع‌آوری ادرار 24 ساعته است. 

درمان پروتئین‌اوری با توجه به علت پروتئین‌اوری و با رعایت رژیم غذایی شامل مصرف کم نمک، محدودیت مصرف پروتئین و تمرینات ورزشی انجام می‌شود.

بیضه نهفته یا نزول نکرده 

بیضه نهفته یا نزول نکرده در صورتی اتفاق می‌افتد که یک یا هر دو بیضه به داخل کیسه بیضه مهاجرت نکنند. این کار باید معمولاً تا 9 ماهگی زندگی جنین اتفاق بیفتد. این حالت در نوزادان نارس شیوع بیشتری دارد. بیضه‌های نزول نکرده در درازمدت خطر سرطانی شدن دارند. 

از نظر علائم کلینیکی، بیضه‌ها قابل لمس نیست و در کیسه بیضه قرار ندارند که به‌وسیله معاینه به راحتی تشخیص داده می‌شود و گاهی برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن است. 

بیشتر مواقع بیضه‌ها بدون درمان ظرف مدت یکسال پایین می‌آید، در غیراین‌صورت باید عمل جراحی انجام شود. 

به‌ندرت بیضه‌ها ممکن است دچار پیچ‌خوردگی شوند که در این صورت درد شدید در محل ایجاد شده و نیاز به عمل جراحی فوری دارد. گاهی در هنگام نزول بیضه‌ها در داخل کیسه اسکروتوم فتق اینگوئینال هم ایجاد می‌شود. در صورتی که این بیماری را در سنین زیر 2 سالگی با دارو یا غیرجراحی درمان نکنیم ممکن است عقیمی در کودک به وجود آید. 

از درمان‌های هورمونی برای مواردی که بیضه‌ها بسیار پائین هستند می‌توان استفاده کرد. خوشبختانه با درمان به‌موقع و سریع از موارد عقیمی و تومورهای بیضه در سنین بلوغ به شدت کاسته شده است.

خبرنگار: مریم منصوری