سلامت

       زمانی ممکن است استفاده از ماسک با هدف پیشگیری از استنشاق ذرات معلق هوا در شرایط وجود ریزگرد و آلودگی هوا در فصول مختلف سال به‌ویژه زمستان باشد. در این شرایط توصیه می‌شود فرد زمانی که در بیرون از منزل است از ماسک استفاده کند و در فضاهای داخل و در محیط‌هایی که مسقف هستند و پنجره‌ها بسته است و ذرات شانس نفوذ ندارند، توصیه‌ای برای استفاده از ماسک وجود ندارد اما در شرایط شیوع بیماری مانند وضعیت فعلی که فرد بیماری است و علامت بیماری را هم دارد باید در تمام حالات از ماسک استفاده کند. همچنین در موقعیتی که فرد پزشک یا پرستار و جزو کادر درمانی است و با بیماران سروکار دارد هم توصیه فراوانی به استفاده از ماسک شده است.

زمانی هم که فرد عادی و بدون علامت است و احتمال ابتلا به بیماری را دارد و در جامعه در حال تردد است نیز توصیه به استفاده از ماسک شده است بنابراین در این مطلب بحث اصلی ما در خصوص استفاده از ماسک در افراد بدون علامت و نشانه بیماری است زیرا صحبت‌های ضدونقیضی شنیده می‌شود که بسیاری از این صحبت‌ها همراستا با توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت و مراکز کنترل بیماری‌های کشورهای پیشرفته که در این زمینه تحقیقات زیادی انجام داده‌اند، نیست.

متاسفانه با این صحنه زیاد مواجه می‌شویم که افرادی در فضای باز و در کوچه و خیابان از ماسک استفاده می‌کنند اما به محض اینکه وارد محیط خانه یا محل کار خود می‌شوند ماسک را کنار می‌گذارند. البته ممکن است گرمای هوا یا نزدن ماسک توسط دیگران بهانه‌هایی برای کنار گذاشتن ماسک باشد ولی توصیه‌ها می‌گوید که افراد بدون علامت و به ظاهر سالم با هدف اینکه دیگران را آلوده نکنند در فضاهای بسته‌ای که امکان فاصله‌گذاری فیزیکی در آنها وجود ندارد باید از ماسک استفاده کنند بنابراین دو شرط در استفاده از ماسک مطرح است؛ نخست بسته بودن فضا و دوم عدم امکان فاصله‌گذاری فیزیکی.

اگر فرد در فضای بسته‌ای قرار دارد که می‌تواند فاصله فیزیکی یک تا دو متری را رعایت کند تاکیدی بر استفاده از ماسک وجود ندارد. البته اگر شرایط مهیا باشد و ماسک در دسترس همه افراد قرار گیرد ایرادی برای استفاده از ماسک در همه محیط‌ها وجود ندارد بلکه مفید نیز خواهد بود.

نکته دیگری که باید همه به آن توجه کنیم این است که نحوه استفاده از ماسک بسیار مهم است. امروز می‌بینیم افراد ماسک را در قسمت‌‌هایی از صورت خود برای نمونه زیر چانه قرار می‌دهند که اصلا درست نیست زیرا ماسک برای محافظت از بینی و دهان است و این پرستیژ نیست که فرد ماسک را روی چانه خود قرار دهد. مورد دیگر آن است که افراد ماسک خود را زمان صحبت کردن برمی‌دارند، در حالی که اصلی‌ترین زمان انتشار ذرات ویروس هنگام صحبت کردن است بنابراین فرد زمانی که در حال صحبت کردن است باید ماسک روی بینی و دهان خود قرار دهد.

توصیه سازمان جهانی بهداشت به مردم عادی در شرایطی که نمی‌توانند فاصله‎گذاری فیزیکی را در فضای بسته رعایت کنند این است که از ماسک استفاده کنند. البته سالمندان و افرادی که بیماری زمینه‌ای و مزمن دارند حتی در شرایط فاصله‌گذاری فیزیکی نیز باید از ماسک استفاده کنند.

بنابراین هدف از توصیه به استفاده از ماسک برای افرادی که علامتی ندارند و احتمالا ناقل باشند این است که در صورت آلودگی دیگران را آلوده نکنند. ضمن اینکه توصیه به استفاده از ماسک فقط در فضاهای بسته وجود دارد و در فضاهای باز تنها فایده‌ای که استفاده از ماسک می‌تواند داشته باشد ترویج فرهنگ محافظت از خود در برابر بیماری کووید-19 است، نه اینکه با این کار محافظتی از خود و دیگران می‌کنیم.

دکتر مسعود یونسیان
متخصص اپیدمیولوژی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران