رونق کسب و کار با حفظ سلامت مردم، مشارکت همگانی میطلبد
در ایران نیز بعد از ماه رمضان، رستورانها به شرط رعایت پروتکل کمیته کشوری کرونا بازگشایی شدند و بعد از آن به مرور آبمیوه و بستنیفروشیها و کافی شاپها هم فعالیت خود را آغاز کردند. حتی تالارهای پذیرایی نیز قرار است مجددا بازگشایی شود. این یعنی ازدحام جمعیت در یک مکان سرپوشیده برای چند ساعت و حتی اگر یک نفر ناقل ویروس کرونا باشد، میتواند چندین نفر را آلوده کند. درست است که نمیتوان برای مدت زمان طولانی کسب و کارها را به حالت تعلیق در آورد و یک طرف بحث اقتصاد خانوار مطرح است و یک طرف بحث سلامت اما چگونه قرار است پروتکلهای بهداشتی در رستوران و کافی شاپ رعایت شود تا شاهد افزایش آمار مبتلایان نباشیم؟
چه ضوابطی میتواند جلوی انتشار ویروس کرونا را در اماکنی مثل آبمیوهفروشی و بستنیفروشیها بگیرد؟ در صورت بازگشایی تالارها، مدیریت تالار و مردم چه نکاتی را باید رعایت کنند پتا کمتر در معرض ویروس کووید -19 قرار گیرند؟ برای اینکه اطلاعات بیشتری در مورد پروتکلهای بهداشتی ستاد کشوری کرونا داشته باشیم، بازهم به سراغ محسن فرهادی معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت رفتیم که مشروح توضیحات ایشان را میتوانید در صفحه «دیدهبان تغذیه» این هفته بخوانید.
سلامت: آقای فرهادی! هنگام بازگشایی رستورانها با شما در مورد دستورالعملهای بهداشتی جدید در رستورانها و اغذیهفروشیها گفتگو کردم و شما آن زمان گفتید که هنوز برنامهای برای بازگشایی آبمیوه و بستنیفروشی مصوب نشده است. اما در حال حاضر تقریبا محدودیتها برداشته شده و آبمیوه و بستنیفروشی و حتی سینماها هم بازگشایی شدهاند. لطفا برایمان توضیح دهید چه ضوابطی برای بازگشایی بستنی و آبمیوهفروشیها در نظر گرفته شده است؟
برای بحث غذا به ویژه رستورانهایی که غذای بیرون بر داشتند، همان زمان توصیه شد که حتما مردم قبل از خوردن غذا، غذا را گرم کنند؛ این توصیه نه به دلیل آلودگی خود غذا بلکه به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی است. این بحث در خواربارفروشی و قنادی هم صدق میکند در آبمیوه و بستنیفروشی و سایر اغذیهفروشیها هم صدق میکند البته هر کدام با شدت و دقت مربوط به شرایطشان. اما میدانیم که آبمیوه و بستنی را نمیشود داغ کرد بنابر این رعایت بهداشت فردی در مواردی که آبمیوه تهیه میشود سخت تر و بیشتر باید رعایت شود. زیرا شما اگر یک غذایی را بگیرید و به آن شک داشته باشید، داغ میکنید ولی بستنی و آبمیوه گرم نمیشود. حتی در شرایطی که کرونا نبود هم به رعایت بهداشت این مواد غذایی تاکید بیشتری داشتیم.
در آبمیوه و بستنیفروشیها همان نکاتی که در رستورانها باید در هنگام سرو غذا رعایت کند، با حساسیت، دقت و شدت بیشتری باید رعایت شود. حتیالامکان آبمیوه در لیوانهای قابل شستشو سرو نشود. درصورتی که قبل از کرونا میگفتیم اگر امکان شستشو با ماشینهای ظرفشویی وجود دارد، لیوانهای غیر یک بار مصرف ارجح به ظروف و لیوانهای یکبار مصرف هستند ولی الان مجبوریم این ریسک را نکنیم زیرا لیوان دست به دست میشود، هر چند در لیوان یک بار مصرف هم این حالت است ولی چون اولین بار است که از آن استفاده میشود، خطرش از لیوانهایی که شسته میشود، کمتر است.
نکته بعدی بهداشت مواد اولیه است که بر آن تاکید میکنیم. مثلا شستن میوه و سبزیها اهمیت زیادی دارد، سبزیهایی مثل هویج خوب باید شسته و بعد، آب آن گرفته شود. هر چند تا حالا مواردی را شاهد نبوده ایم که خود هویج وقتی آبش گرفته میشود بخواهد کرونا را منتقل کند. انتقال کرونا از طریق سطوح به گونهای که وجود عوامل میکروبی مسمومیت ایجاد میکند و مستقیم و غیر مستقیم روی ابتلا به کرونا تاثیر دارد یعنی فرد مسموم میشود، سیستم ایمنی اش تضعیف شده و بیشتر در معرض ابتلا قرار میگیرد. نظافت سطوحی که آب میوه و بستنی تهیه میشود هم بسیار اهمیت دارد. علاوه بر آن، زدن ماسک به ویژه اگر محیط سر بسته باشد، الزامی است. خریداران هم اگر در محیط سر بسته قرار دارند، حتما باید ماسک بزنند و فاصله مطمئن حداقل یک متر را رعایت کنند.
سلامت: شاید بسیاری از واحدهای صنفی به دلیل بالا رفتن هزینهها حاضر نباشند این ضوابط را اجرا کنند، چگونه با نماینده اصناف در این زمینه تعامل داشتید؟
در یک جلسه به نمایندگان اصناف گفتم در بسیاری از استانهای ما، کرونا یا پایدار است یا رو به کاهش است و کسب و کارها راه افتاده بنابراین با عدم رعایت بهداشت خرابش نکنیم. استانهایی که وضعیتشان قرمز است، دوباره محدودیت ایجاد شده و این محدودیت خواست قلبی هیچ کس از مسئولین و روسای دانشگاه تا خود مردم هم نیست. بنابراین، رعایت بهداشت و صرف هزینه مختصر بهتر از تعطیلی کار است زیرا خیلی از فروشندهها میگویند خرید ماسک و غیره گران در میآید در حالی که اگر برای بهداشت هزینه کنیم بهتر از تعطیلی کار است و با رعایت سلامت مردم رونق به کسب و کارها هم بر میگردد.
سلامت: ببینید یک نکته مهم در مورد بستنیفروشها، بستنیهای رنگی فلهای است که سلامتشان همیشه شکبرانگیز بوده است. در ایام کرونا این قضیه پررنگ تر مطرح است. از یک طرف سلامت بستنی و از یک طرف بهداشت آن باید مورد توجه قرار گرفته باشد. در این زمینه چه پروتکلی تهیه و ابلاغ شده است؟
بستنی سنتی یکی از مواد غذایی سنتی و بومی کشور ماست و فالوده و بستنی سنتی زعفرانی همیشه طرفداران زیادی دارد. اگر ما همان سنت را رعایت کنیم و از رنگهای غیرمجاز در تهیه بستنی استفاده نکنیم و از مواد طبیعی و محصولات لبنی مناسب استفاده کنیم، بستنی تهیه شده مورد تایید است. اما بستنی رنگی مورد تایید نیست، مگر رنگهای طبیعی که مجوز هم دارند، یعنی مثلا رنگ آلبالو که رنگ ماده رنگی آلبالوست. سازمان غذا و دارو هم به تعدادی از این تولید کنندهها مجوز داده است. این رنگها چون منشا طبیعی دارند، نگرانی ندارد و یا حتی استفاده از زعفران در بستنی هم اشکالی ندارد. نگرانی ما در شیرینیفروشی و بستنیفروشی این است که رنگ را غیرمجاز و زیاد با دست زده شود. ولی اگر رنگ و اسانس طبیعی باشد، اگر زیاد هم مصرف شود، ضرری ایجاد نمیکند زیرا طبیعی است. از قبل از کرونا پروتکلهای بهداشتی در این زمینه نوشته شده که استفاده از رنگهای صنعتی و شیمیایی در همه واحدهای عرضه ممنوع است، مگر اینکه رنگها و اسانسها و طعمدهندههای طبیعی باشد.
سلامت: آیا راهی وجود دارد که مردم بتوانند تشخیص دهند که بستنی که میخوردند رنگ و اسانس طبیعی دارد یا غیرمجاز؟
خیر متاسفانه برای مردم قابل تشخیص نیست حتی برای ما هم با دشواری قابل تشخیص است. ما در تدارک هستیم کیتهایی را تهیه کنیم که در محل قابل شناسایی باشد.
سلامت: در حال حاضر بسیاری از مردم با این فرضیه که بیماری کرونا از راه خوردن منتقل نمیشود، با خیال راحت بستنی و آبمیوه میخوردند. چه توصیه پیشگیرانهای در این زمینه وجود دارد؟
یک مثال بزنم وقتی فردی که در یک کبابی کار میکند، به سرویس بهداشتی میرود و دستش را خوب نمیشوید و با دستش کباب کوبیده درست میکند،روی حرارت میگذارد. درست است که روی حرارت آلودگیها از بین میرود اما بعد از پخت آیا کباب آلوده نمیشود؟ پاسخ این است که از طریق همان دست آلوده و پول امکان انتقال آلودگی وجود دارد. در بحث پیشگیری از کرونا تاکید میشود مبادلات وجه نقد ممنوع و فقط از طریق کارت انجام شود.
به علاوه، اگر در مکانی دستکش برای زدن دکمه دستگاه وجود نداره باید پد الکلی وجود داشته باشد تا سریعا دست ضدعفونی شود. درست است که کرونا در بستنی و آبمیوه وجود ندارد ولی با دست امکان دارد که آلوده شود و اگر گارسونی که ناقل است و خودش هم نمیداند به راحتی میتواند منتقل کننده ویروس باشد. در مراکز عرضه مواد غذایی از طباخی تا آبمیوهفروشی چندین برابر گذشته رعایت بهداشت مواد غذایی،فردی،ابزار و تجهیزات و حتی سازه و ساختمان باید رعایت شود. در حقیقت مخاطرات بهداشت محیطی بر مخاطرات شیوع کرونا سوار است. درست است کرونا بیماری تنفسی است ولی از طریق دست، بینی، دهان و بافت چشم به راحتی قابل انتقال است.
سلامت: من فکر میکنم در زمینه نظارت، جریمههای سنگین برای افرادی که از پروتکلها تخطی میکنند، تاثیر گذار خواهد بود!
واقعیت این است که رویکرد دائمی ما این نیست و در جلسات ستاد ملی کرونا و رئیس جمهور بارها اعلام کردند، کسب و کار همراه با تامین سلامت رونق پیدا کند و این کار سختی است و در واقع مشارکت همگانی میخواهد.
سلامت: موضوع مهمتر از آب میوه و بستنیفروشیها، باشگاهها و تالارهای پذیرایی هستند که با بازگشایی مجدد، هم تجمع در آنها زیاد و هم سرو مواد غذایی هم مسئله ساز است. در این زمینه چه برنامه ریزی شده است؟
تالارهای پذیرایی در مناطق سفید و زرد بازگشایی شدند و در مناطق قرمز باز نیستند، استانهایی که کرونا در آنها افزایش پیدا کرده، تالارها هنوز بسته است. طیف کلی این بحث همان طور که توضیح دادم، نیاز به دقت و حساسیت بیشتری دارد، در تالارها حساسیت بیشتر است زیرا باشگاهها و تالارها خاصیت تجمعی دارند و باید این نکته را در نظر داشته باشیم که اگر تالاری داریم که ظرفیت هزار نفری دارد باید حداکثر با 500 نفر با رعایت فاصله اجتماعی مراسم برگزار شود. اگر یک متر فاصله را نمیتوانیم تامین کنیم 500 نفر را نباید پر کنیم. سایر اصول و بهداشت فردی و مواد غذایی همان موارد قبلی است.
توصیه ما استفاده از ظروف یکبار مصرف است اما چون تالارها ظروف خودشان را دارند، حتما باید ظروف با کاور باشد و جای سرباز برای مدتی نباید غذا بماند و سالاد بار را هم در پروتکل ممنوع کردیم. هر کس وارد فضای سربسته تالار میشود باید بداند در معرض خطر است، پس باید ماسک بزند. توصیه این است که برای هر مراسمی که به تالار میرویم، دست و روبوسی و به آغوش کشیدن نباید باشد و هر کدام از این آنها یعنی خودمان را در معرض کرونا قرار داده ایم.
سلامت: استفاده از ظروف یکبار مصرف در تالار اجبار است یا بهتر است که استفاده شود؟
نه اجبار نیست. اغلب تالارها سیستم ظرفشویی صنعتی دارند ولی یک مراقبت مهم در حمل و نقل و جا به جا کردن ظروف اهمیت دارد. شستن مرتب دستها و مراقبت از اینکه کارکنان مریض هستند یا نه. روزانه باید مراقبت کنیم که هر یک از کارکنان سلامت هستند یا نه،اگر علائمی دارند باید تست دهند. همچنین در هنگام سرو غذا کمتر باید دست بخورد و روی غذا کاور کشیده شود. در نتیجه، دقت و حساسیت در تالارها هم برای خدمت گیرنده و هم خدمت دهنده دشوار است. البته امیدوارم که به زودی ستاد کرونا این مورد را مصوب کند که ورود به تالارها بدون ماسک ممنوع است.
این پروتکلهایی که شما از آنها سخن گفتید بسیار ایدهآل و خوب است اما در صورتی که اجرا شود. نظارت های شما با توجه به شرایط ایجاد شده، چگونه است؟
ما نظارتها و بازرسی را تشدید کردهایم و از روز ابتلا این نظارتها شروع شده است و همکاران ما طی ابلاغیهای که از ما گرفتند تمام برنامههای معمولی خود را تعطیل کردند. ما امسال حتی برنامه سلامت نوروزی نداشتیم همه فعالیت ما معطوف به تشدید کنترل در ایام کرونا است.
ما سعی داریم یک کار دیگر انجام دهیم و قصد داریم مصوبه اش را از ستاد ملی کرونا بگیریم، به این ترتیب که از خود اصناف و اتحادیهها،بازرسان وزارت سمت، سازمان دامپزشکی و بسیج اصناف که به نوعی سیستم بازرسی دارند تحت تولیت دانشگاههای علومپزشکی با تیمهای بازرسی با مشارکت نیروی انتظامی و تعزیرات حکومتی و دادسرا بتوانیم اقداماتمان را تشدید کنیم. البته تمام این موارد کافی نیست و خودارزیابی و خودکنترلی از همه مهمتر است. یعنی خدمتدهنده و خدمتگیرنده و آن فضایی که با هم تماس دارند باید با هم کنترل شود.
مهدیه آقازمانی