سلامت

اعتماد کردن به بچه‌ها برای تنها ماندن در خانه و مراقبت از خواهر و برادر کوچک‌تر می‌تواند به چالش بزرگی برای والدین تبدیل شود، مخصوصا اگر فرزند بزرگ‌تر در محدوده سنی 9 تا 12 سالگی قرار داشته باشد. در این دوره سنی، بچه‌ها هنوز به اندازه کافی بزرگ نشده‌اند اما دیگر مثل قبل هم کودک نیستند. بنابراین والدین چطور می‌توانند تشخیص بدهند که فرزند بزرگ‌ترشان می‌تواند به‌تنهایی در خانه بماند؟ از چه سنی به بعد می‌توان برای مراقبت از خواهر و برادر کوچک‌تر از فرزند بزرگ‌تر خانواده کمک گرفت؟ 

بیشتر والدین و بزرگسالان تمایل دارند که وجود رفتارهای خشونت‌آمیز در دوران کودکی را ناچیز و بی‌اهمیت تلقی کنند، درحالی که چنین رفتارهایی واقعا در دوران کودکی هم ممکن هستند و به توجه فوری نیاز دارند. بعضی از والدین هم تصور می‌کنند که رفتارهای خشونت‌آمیز به‌واسطه رشد و بزرگ شدن بچه‌ها از بین می‌رود، درحالی که چنین تصوری درست نیست و نمی‌توان این رفتارهای نگران‌کننده را فقط یک مرحله گذرا و بی‌اهمیت معرفی کرد. 

بزرگسالانی که دارای فرزند هستند، حتما می‌دانند که نوزادان دوست دارند که در آغوش گرفته شوند، درحالی که بچه‌های خردسال هم از قرار گرفتن در آغوش والدین لذت می‌برند و حتی بچه‌های بزرگ‌تر هم به آغوش والدین نیاز دارند. اما آیا علم هم اهمیت در آغوش گرفتن بچه‌ها را ثابت می‌کند؟ 

سلامت روان اهمیت بسیار ویژه‌ای در زندگی نوجوانان دارد، اما معمولا برخلاف توجه به سلامت جسمانی، بیشتر والدین و خود نوجوانان به سلامت روان کم‌توجهی می‌کنند. به همین دلیل هم یکی از اولویت‌های والدین باید آموزش اهمیت سلامت روان به نوجوانان و تلاش‌های مثبت در جهت حمایت از سلامت روان آنها باشد. اما والدین با چه راهکارهایی واقعا می‌توانند از سلامت روان فرزندان نوجوانشان حمایت کنند؟ 

یکی از چالش‌های والدینی که فرزند کمال‌گرا دارند، این است که فرزند کمال‌گرای آنها سعی می‌کند تا خیال و توهم خاصی را برای خودش به‌وجود بیارود؛ این خیال و توهم که همه‌چیز تحت کنترل او است. این بچه‌ها معمولا به‌جای این‌که بگویند به‌خاطر عدم آمادگی برای امتحان نمی‌خواهند به مدرسه بروند، وانمود می‌کنند که مشکل اصلی‌شان دل‌درد است. اگر این بچه‌ها درحال تلاش برای پنهان‌سازی کمال‌گرایی از والدین و دیگران باشند، به‌سختی می‌توان مشکل اصلی آنها را تشخیص داد. پس اگر فرزندتان نمی‌تواند امور روزانه خودش را به‌درستی دنبال کند، بهتر است که درباره این مشکل فکر کنید و از متخصصان سلامت روان در این زمینه کمک بگیرید. 

همه ما قبل از این‌که هرگونه تلاش برای انگیزه دادن به فرزندان خودمان را شروع کنیم، باید بدانیم که والدین بهترین الگو و نمونه رفتاری برای بچه‌ها هستند. پس والدین باید از همان دوران خردسالی، به الگوهای رفتاری صحیح پایبند باشند زیرا بچه‌ها دائما درحال یادگیری از این الگوهای رفتاری هستند. از طرف دیگر، همه پدرها و مادرها باید از شیوه‌های سالم و صحیح برای انگیزه‌بخشی به فرزندان استفاده کنند زیرا شیوه‌های ناسالم مثل رشوه دادن به بچه‌ها قطعا الگوهای رفتاری نادرستی را در آنها به‌وجود می‌آورد. 

در اکثریت موارد، والدین و فرزندان وظایف تعریف‌شده و مشخصی دارند: والدین باید از فرزندان مراقبت کنند و فرزندان هم باید بر فرایندهای رشد و تکامل خودشان تمرکز داشته باشند. اما گاهی اوقات این وظایف جابه‌جا و برعکس می‌شوند، به این معنا که فرزند در جایگاه مراقبتگر و مسئول قرار می‌گیرد، یعنی همان پدیده‌ای که «والدگری فرزندان» نامیده می‌شود.

همزمان با رشد بدنی و افزایش سن بچه‌ها، بیشتر والدین با این سوال مواجه می‌شوند که آیا نشستن فرزندشان روی صندلی جلویی خودرو ایرادی ندارد؟ همین ابتدا باید تاکید کنیم که به نظر متخصصان، بچه‌ها زمانی اجازه دارند روی صندلی جلویی خودرو بنشینند که به سن 13 سالگی رسیده باشند. 

کودکان نیز مانند بزرگسالان ممکن است که با مشکلات روانی مواجه شوند، درحالی که محافظت از سلامت روان کودکان نیز به اندازه محافظت از سلامت بدنی آنها ضروری است. بررسی سلامت روان کودکان براساس برنامه‌ریزی روزانه و منظم، راهی سریع برای ارزیابی وضعیت احساسی آنها نسبت به زندگی روزمره و چالش‌های زندگی است. 

اگر فرزند خردسال داشته باشید، احتمالا می‌دانید که ورود بچه‌ها به حدود سن 2 سالگی با چه دردسرهای بزرگ و خاصی همراه است. بعضی از متخصصان از عبارت «دو ساله‌های وحشتناک یا دردسرساز» برای توصیف این دوره سنی و چالش‌های مرتبط با آن استفاده می‌کنند. اما دو ساله‌های دردسرساز چه نشانه‌هایی دارند و چگونه می‌توان مشکلات و چالش‌های آنها را کنترل کرد؟ 

بچه‌هایی که بیش‌فعال هستند، انگار همیشه می‌خواهند درحال حرکت باشند و نمی‌توانند بدون تکان خوردن یا بدون بی‌قراری در یک مکان آرام بنشینند. بعضی از این بچه‌ها فقط گاهی اوقات با چنین مشکلی مواجه می‌شوند، درحالی که بعضی از آنها به‌طور مزمن و همیشگی چنین مشکلی دارند و نمی‌توانند در مدرسه یا هنگام درس خواندن نیز تمرکز کنند. والدین این بچه‌ها هم در مواجهه با آنها دچار مشکل می‌شوند و گاهی اوقات واقعا نمی‌دانند باید چطور فرزندشان را کنترل کنند. با این‌حال، راهکارها و ترفندهای زیر معمولا می‌توانند به والدین در مدیریت کودکان بیش‌فعال کمک کنند. 

بسیاری از متخصصان می‌گویند نباید کودکانی را که کار اشتباهی کرده‌اند، به بیان کردن صریح و واضح معذرت‌خواهی مجبور کرد. اما چنین نکته‌ای معنایش این نیست که کودکان را باید بعد از رفتار بدشان به‌طور کلی رها کرد، بنابراین والدین باید از فرصت‌های مناسب برای آموختن ضرورت عذرخواهی، دلایل این کار و زمان مناسب آن به کودکان استفاده کنند تا فرزندانشان به‌مرور زمان بتوانند رفتار بهتری داشته باشند و در موقعیت‌های سخت و آزاردهنده قرار نگیرند. اما والدین از چه راه‌هایی می‌توانند ضرورت عذرخواهی را به فرزندشان بیاموزند؟

وقتی درباره عوامل اثرگذار بر رشد و تکامل بچه‌ها صحبت می‌کنیم، معمولا بیشتر به رابطه مادر و فرزند توجه می‌کنیم، درحالی که پدر نیز در همه زمینه‌ها (از مسائل جسمی تا شناختی و اجتماعی) نقش بسیار مهمی در رشد و تکامل بچه‌ها دارد، بنابراین نقش پدر در شکل‌گیری شخصیت بچه‌ها قطعا کمتر از نقش مادر نیست. اما پدرها دقیقا از چه جنبه‌هایی بر رشد و تکامل کودکان اثرگذار هستند؟ 

مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها نقش بسیار مهمی در زندگی نوه‌های خود دارند. آنها معمولا سرشار از عشق و محبت و منبع حمایت عاطفی بوده و اغلب معتمد و دوست کودکان و نوجوانان محسوب می‌شوند. آنها برای رفتار خوب و موفقیت تحصیلی انگیزه‌بخش بوده و مشوق‌های خوبی هستند. پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با حضور و مشورت‌دهی به والدین حمایت عاطفی بزرگی نیز برای آنها مسحوب می‌شوند. اما زمانی که نقش‌ها و وظایف در خانواده‌ها به خوبی تعریف نشده باشد ممکن است مشکلاتی نیز بروز کند. 

تجارب منفی در زندگی می‌توانند اثرات پاک‌نشدنی، منفی و ماندگاری برای روان کودکان داشته باشند. این تجربه‌های منفی حتی در شکل‌گیری رفتارها، پاسخ‌ها و واکنش‌های کودکان به موقعیت‌های مختلف نقش دارند و زندگی آنها در بزرگسالی را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. در این مطلب با انواع تروما در دوران کودکی، نشانه‌های تروما و موضوعات مرتبط با این مساله آشنا خواهیم شد.

معمولا ورزش‌های راکتی برای اکثر کودکان جذاب و دوست داشتنی است. اگر ورزش‌های راکتی جزو انتخاب‌های اول شماست بهتر است اجازه دهید فرزندتان برحسب علاقه خود یکی از این ورزش‌ها را به‌صورت مستقل انتخاب کند. در این صورت می‌تواند به خوبی از فواید این ورزش‌های پرجنب‌وجوش و هیجان انگیز بهره ببرد.

تعطیلات تابستانی همیشه جزو بهترین روزهای زندگی برای کودکان مدرسه‌ای بوده‌اند. وقت‌گذرانی با خانواده و دوستان در خانه‌ها و فضاهای بسته جذابیت‌های خاص خودش را دارد، اما بیشتر کودکان دوست دارند که بیشتر اوقات تابستانی‌شان را در فضاهای آزاد سپری کنند. با این‌حال همزمان با افزایش دمای هوا، والدین نمی‌توانند بدون دغدغه اجازه بدهند که فرزندانشان زیر تابش شدید آفتاب بازی کنند.

والدین باید بدانند که برخی مواد غذایی روی رفتار و خلق و خوی کودکان تاثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال غذاها و خوراکی‌هایی با قند بالا می‌توانند باعث بروز فازهایی از بیش‌فعالی شوند. البته نوسانات خلقی کودکان صرفا به مصرف مواد غذایی شیرین خلاصه نمی‌شود و انواع دیگری از خوراکی‌ها وجود دارند که روی رفتار و اخلاق کودکان تاثیر می‌گذارند.

بیشتر کودکان پیش‌دبستانی آماده یادگیری چیزهای مختلف هستند و از آشنا شدن با آداب نشستن سر میز غذا استقبال می‌کنند. اما کلید اصلی برای موفقیت والدین در این مرحله آموزشی، روش‌های مورد نظر آنها است. بنابراین والدین در درجه اول باید هر کدام از آداب نشستن سر میز غذا را جداگانه و به ترتیب به بچه‌ها آموزش بدهند تا ذهن آنها بیش‌ازحد درگیر نشود. علاوه بر این، خود شما هم به‌عنوان پدر یا مادر باید این آداب را همیشه رعایت کنید و جدی بگیرید. 

اگر فرزند شما با خودتان یا دیگر بزرگسالان بی‌ادبانه صحبت می‌کند یا شدیدا با بیان نادرست حاضرجوابی می‌کند، باید هرچه سریع‌تر به این مشکل رسیدگی کنید. البته رسیدگی به این مشکل باید با شیوه‌های درست انجام بگیرد، درحالی که رفتار والدین هم با بچه‌ها باید مودبانه و محترمانه باشد تا آنها این الگوی رفتاری درست را از والدین بیاموزند.

ویژگی‌های یک پدر خوب یا یک مادر خوب اساسا ثابت یا مطلق نیستند. چیزی که ممکن است در یک پدر یا مادر کاملا خوب به نظر برسد، گاهی اوقات برای شخص دیگری مناسب نیست. اما به‌طور کلی، بعضی از ویژگی‌ها و خصوصیات هم هستند که به‌طور مشترک در میان والدینی که مهارت‌های خوبی در فرزندپروری یا والدگری دارند، به چشم می‌خورند. 

والدینی که بدون توجه به نیازهای بچه‌ها می‌کوشند آنچه را که به نظر خودشان مهم است از آنها بخواهند. به عبارت دیگر، خودشان می‌برند و می‌دوزند و حاصل را می‌خواهند تن بچه‌ها کنند. 

در مطلب قبلی درباره این موضوع صحبت کردیم که توجه نکردن و گوش ندادن بچه‌ها به درخواست‌ها و حرف‌های والدین دقیقا چه علت‌هایی می‌تواند داشته باشد. حالا که با علت‌های اصلی این مشکل آشنا شده‌اید، طبیعی است که بخواهید با ترفندها و توصیه‌های کاربردی‌ای آشنا شوید که توجه بچه‌ها را به‌سوی شما جلب می‌کنند. پس اگر به‌عنوان پدر یا مادر می‌خواهید که فرزندتان به حرف‌های شما گوش کند، می‌توانید از توصیه‌های ما کمک بگیرید. 

آیا برای شما هم اتفاق افتاده است که فرزندتان طوری با شما رفتار کند که انگار حرف‌های شما را نمی‌شنود یا عمدا شما را نادیده می‌گیرد؟ آیا شما هم گاهی اوقات باید حرف‌هایتان را بارها و بارها تکرار کنید، بدون این‌که به نتیجه خاصی برسید؟ این مشکل که توسط بعضی از متخصصان «شنیدن انتخابی» نامیده می‌شود، در بعضی از خانواده‌ها به چشم می‌خورد. اما دقیقا چرا بعضی از بچه‌ها به حرف‌های والدین خودشان گوش نمی‌دهند؟ 

نوجوان چشم به زمین دوخته است و سعی می‌کند نگاهش به نگاه من نیامیزد. مادر می‌گوید: «مشاور قبلی گفت اتیسم دارد چون تماس چشمی ضعیفی دارد». با خودم می‌گویم هر گردی که گردو نیست. یادم می‌آید که چندی پیش مطلبی در مورد «شیوع اتیسم‌هراسی» در خانواده‌های ایرانی می‌خواندم که نشان می‌داد برخی از خانواده‌ها با این ترس ممکن است دیگر به روانپزشک مراجعه نکنند. 

بعضی از والدین حتما از شنیدن این‌که خودشان هم می‌توانند رفتارهای بد بچه‌ها را تشدید کنند، تعجب خواهند کرد و چنین چیزی را نخواهند پذیرفت. اما اگر شما هم هر کدام از کارهای زیر را انجام می‌دهید، یعنی درحال تشویق کردن بچه‌ها در جهت رفتارهای بد و نادرست هستید. پس با کنار گذاشتن اشتباهات زیر می‌توانید شرایط بهتری برای اصلاح رفتارهای نادرست بچه‌ها به‌وجود بیاورید. 

کلماتی که والدین به فرزندان می‌گویند، اثرات ماندگار و پایداری بر نوع احساسات بچه‌ها نسبت به والدین و همچنین نوع احساسات آنها نسبت به خودشان دارند. پس وقتی که با بدرفتاری فرزندتان مواجه می‌شوید، حتما کلمات خودتان را با دقت انتخاب کنید.