مهدیه آقازمانی
شبکههای اجتماعی این روزها تبدیل به یک بازار تجاری پرسود شدهاند که به راحتی میتوان در آن هر کالایی را با مجوز یا بدون مجوز فروخت. در سالهای اخیر خریدهای اینترنتی برای مردم جاافتاده و حتی مایحتاج روزانه هم آنلاین خریداری میشود.
این در حالی است که نظارت و کنترل شبکههای اجتماعی با این حجم از مخاطبان کار بسیار دشواری است. هفته گذشته سازمان غذاودارو نسبت به خرید و فروش داروی لاغری گلوریا که در شبکههای اجتماعی فروخته میشود، هشدار داده و گفته در بررسیهای انجام شده در آزمایشگاههای مرجع سازمان غذاودارو مشخص شده این دارو حاوی ماده مخدر صنعتی آمفتامین یا شیشه است.
سازمان غذاودارو تاکید کرده خرید و فروش هر نوع دارو و مکمل تغذیهای در فضای مجازی از جمله سایتها و اینستاگرام و... ممنوع است و مردم برای تهیه هر دارو یا مکملی باید اصالت آن را از طریق سامانه ttac ردیابی کنند. تصور کنید قبل از هشدار سازمان غذاودارو چه میزان از این داروی لاغری در شبکههای اجتماعی به فروش رفته که عوارض آن گاهی جبرانپذیر نیست.
از سوی دیگر، تبلیغات در شبکههای اجتماعی آنقدر اغواکننده است که برخی اوقات این هشدارها جدی گرفته نمیشود. ما نیز در صفحه «دیدهبان تغذیه» این شماره از متخصصان تغذیه میپرسیم که چگونه میتوان توصیههای تغذیهای و خرید و فروش دارو در فضای مجازی را مدیریت کرد؟!
دارویی برای چربیسوزی موضعی نداریم!
دکتر آزاده نجارزاده متخصص تغذیه، استاد دانشگاه علومپزشکی یزد و سرپرست مرکز تحقیقات تغذیه و امنیت غذایی دانشگاه
چاقی در جهان تبدیل به یک بحران شده و شیوه زندگی ناسالم علت آن است. راههای زیادی برای کاهش وزن و لاغری وجود دارد ولی همیشه راه میانبر طرفداران بیشتری دارد. رژیم گرفتن کار سختی است بنابراین بسیاری از افراد چاق، دنبال قرصهای لاغری، دمنوشها و روشهای زودهنگام برای لاغری هستند. متاسفانه برخی از افراد این نیاز مردم را میشناسند و دنبال این هستند که از آب گلآلود ماهی بگیرند.
در شبکههای اجتماعی تبلیغات فراوانی در مورد قرصهای لاغری وجود دارد در حالی که اصلا قرص چربیسوز نداریم که چربیهای بدن را از بین ببرد. جالب اینجاست که برخی ادعا میکنند این داروی لاغری به صورت موضعی چربیسوزی میکند در صورتی که چربیسوزی به صورت موضعی نداریم. حتی بسیار عجیب است که ادعا میشود برخی از این داروها هیچ تاثیری روی صورت فرد نمیگذارد ولی چربیهای تجمعی را از بین میبرد.
مکانیسم داروهایهای لاغری
برخی گیاهان دارویی هستند که دمای بدن را بالا میبرند. انرژی که از غذا دریافت میکنیم، در قسمتهای مختلف بدن مصرف میشود. بخشی از آن صرف متابولیسم پایه میشود و بدن ما اگر فعالیت هم نداشته باشد، برای فعالیت قلب و دستگاه گوارش، انرژی نیاز دارد . بخشی هم انرژی گرمازایی غذاست، برای اینکه غذایی که خوردیم را بسوزانیم نیاز به انرژی داریم،با این اوصاف، بعضی از گیاهان با افزایش دمای بدن،کالری بیشتری میسوزانند مثل زیره یا ادویههایی که طبع گرم دارند یک مقدار متابولیسم بدن را بیشتر میکنند و یک مقدار کمی باعث میشوند انرژی که مصرف میکنیم، سوخته شود.
بعضی داروها اشتها را سرکوب میکنند؛ یعنی فرد گرسنه نمیشود و وعدههای کمکالری میخورد و اینکه از چه طریقی این کار را میکند خودش یک مساله است مثلا برخی از گیاهان مثل افدرا وجود دارد که از آن افدرین را استخراج میکنند و در داروهای لاغری استفاده میشود. عملکردش اینگونه است که بر سیستم عصبی مرکزی مغز تاثیر میگذارد و اشتها را سرکوب میکند. حتما عوارض جانبی هم دارد و میتواند حالت اعتیاد در افراد داشته باشد. افدرین تنها در انگلیس فروخته میشود و در بقیه کشورها قانونی نیست چون اعتیادآور است.
یکی دیگر از موارد استفاده شده در داروهای لاغری، کافئین است که سوخت و ساز را بیشتر میکند ولی آن هم میتواند اثر اعتیادآور داشته باشد و هم اگر دوزش بالا باشد میتواند روی سیستم عصبی افراد تاثیر بگذارد و باعث افزایش ضربان قلب شود بنابراین افرادی که فشارخون بالا دارند برایشان ضرر دارد. البته این گروه از داروها کمتر خطرناکند.
هیچ داروی مکملی تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را ندارد!
باید توجه داشته باشید، صرف اینکه یک دارویی گیاهی است،نمیتوان به آن اعتماد کرد چون خیلی از داروهای گیاهی کشنده و اعتیادآور هستند، مثل تریاک و حشیش بنابراین صرف اینکه یک داروی مکملی از گیاه باشد، نمیتوان آن را ایمن دانست چون بیشتر این داروها تحت کنترل نیستند.
در کشور آمریکا مکملها بررسی نمیشوند که ضرری نداشته باشند و بعد روانه بازار شوند در حالی که داروی مکمل تولید و مصرف میشود و بعد از مصرف اگر عوارض جانبی داشت از سطح بازار جمع میشود و اینگونه نیست که تاییدیه میگیرند و وارد بازار میشوند.
مکملها اصلا تاییدیه FDA را نمیگیرند یعنی لازم نیست که بگیرند بنابراین این شعارها که در مورد داروهای مکمل بیان میشود، دروغ است.
داروی لاغری قابل اعتماد
هر داروی مکملی که کارخانه داروسازی معتبر آن را تولید کرده و مجوز سازمان غذاودارو را دارد و توسط متخصصان تغذیه تجویز شده باشد، مصرف آن مانعی ندارد. نکته مهم این است که متخصص تغذیه با توجه به شرایط فرد، دارو را با دوز مشخص تجویز میکند ولی همین داروها را هم هرگز نباید خودسرانه مصرف کرد. به طور مثال «گلوریا» که داروی لاغری است حاوی شیشه است، داروهای چاقی هم وجود دارد که حاوی کورتون است، حتی گاهی داروهایی که در عطاریها هستند و به نام گیاهی فروخته میشوند، در آن پودر کورتون میریزند و این تخلف در آزمایشگاه فقط قابل تشخیص است. توجه داشته باشید که کورتون در درازمدت به سلامت استخوانها آسیب میرساند و به مرور زمان باعث پوکی استخوان میشود. ممکن است برخی از افراد، فشارخون بالا یا ضربان قلب بالا داشته باشند، داروهای لاغری برای این افراد مناسب نیست. بنابراین، داروهای لاغری نباید خودسرانه مصرف شوند. متخصص تغذیه این موارد را بررسی میکند، افرادی که بیماری زمینهای دارند مثلا بیماریهای کلیوی و کبدی دارند، توسط متخصص تغذیه بررسی میشود.
داروی دیگری وجود دارد به نام «کارنیتین» مکانیسمش اینگونه است که چربی را در بدن از جایی که هست به جایی که سوخته میشود، منتقل میکند و افراد فکر میکنند اگر کارنیتین بخورند، بدن چربیها را بار میزند و درون کارخانه سلول میبرد و میسوزاند در حالی که بدن ما انتقالدهندهها را دارد و قرار نیست با کارنیتین این انتقالدهندهها زیاد شود. کارنیتین را برای برخی از بیماریها ساختند مثل بیماران کلیوی که دیالیز میشوند و کارنیتینشان با دیالیز دفع میشود و نیاز به مکمل کارنیتین دارند یا فردی که مدتی است در آیسییو بستری است، کارنیتین برایش خوب است ولی در حال عادی فردی که گوشت میخورد، کارنیتین را از طریق گوشت دریافت میکند. البته افرادی که ورزش میکنند، مصرف کارنیتین یک مقدار به کاهش وزنشان کمک میکند.
عوارض داروی گلوریا
بسیاری از افرادی که داروی گلوریا را با هدف کاهش وزن مصرف کرده بودند دچار مشکلاتی مثل سرگیجه شدید، دل بههمخوردگی شدید، سبکی در سر، تهوع شدید شدند زیرا این دارو بر مغز تاثیر میگذارد و اشتها را کم میکند. حتی سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار میدهد زیرا ترکیباتی که به آنها انتقالدهنده عصبی میگوییم، کم و زیاد میکند. این انتقالدهندهها فقط برای اشتها نیستند و برای حرکت هم هستند بنابراین تعادل و هماهنگی عصب و عضله از بین میرود. تشنگی زیاد،بیقراری،بیخوابی، مشکلات گوارشی و اختلالات خلقی و تپش قلب زیاد هم از دیگر عوارض مصرف داروی گلوریاست.
نکته مهم دیگر این است که داروهایی مثل گلوریا در شبکههای مجازی و توسط افرادی تجویز میشود که متخصص یا کارشناس تغذیه نیستند و وقتی از آنها شماره نظام پزشکیشان را میپرسیم، شماره نظام پزشکی فرد دیگری را ارائه میدهند در حالی که باید شماره با نام فرد مطابقت داشته باشد. هر فردی که کارشناس یا متخصص تغذیه باشد، با استعلام از سازمان نظام پزشکی میتوان شماره نظام پزشکی که به نام خودش ثبت شده را مشاهده کرد.
جلوگیری از افزایش وزن در دوران کرونا
بسیاری از مراجعانی که برای دریافت رژیم لاغری به من مراجعه میکنند، ادعا میکنند که قبل از کرونا ورزش میکردند ولی در حال حاضر ورزش نمیکنند چون باشگاهها تعطیل است. باید بگویم همان گونه که برای هر مشکلی در دوران کرونا راهحلی پیدا کردیم مثل زمانی که نان میپختیم،برای ورزش کردن در خانه هم باید وقت بگذاریم.
نکته دیگر اینکه،رژیم باید از مغز آدم شروع شود به این معنی که وقتی تصمیم میگیریم رژیم بگیرم، احساس محدودیت به ما میدهد ولی اگر با خود بگوییم من میخواهم شیوه زندگیام را اصلاح کنم، راحتتر با رژیم گرفتن کنار میآییم. از آن گذشته باید بپذیریم رژیم گرفتن و کاهش وزن یکباره اتفاق نمیافتد وحتما باید در این مسیر هدفمان را مشخص و آن را تبدیل به انگیزه کنیم.