هفته نامه سلامت | اخبار صفحه ۱۹ | 28 آذر 1394 | لینک خبر:
salamat.ir/d574
بین 3 تا 5 درصد از مردم در جوامع مختلف به فیبرومیالژیا مبتلا هستند و این در حالی است که بسیاری از آنها از نوع بیماری خود به کلی بیخبرند. آنها معمولا به همین دلیل دنبال آزمایشها و عکسبرداریهای متعدد میروند و در عین حال اغلب نتیجهای نمیگیرند و درمان مناسبی پیدا نمیکنند. شاید بپرسید: «پس چگونه میتوان این بیماری را تشخیص داد و به درمان آن پرداخت؟» آنچه در «درمانگاه» این هفته خواهید خواند، مروری است بر اصول تشخیص و درمان همین بیماری.
فیبرومیالژیا نشانگان مزمنی است که باعث ایجاد درد وسیع و گسترده عضلانی-اسکلتی در تمام قسمتهای بدن میشود. به عبارتی، این درد باید هم در سمت راست و چپ و هم در نیمتنه بالا و پایین بدن وجود داشته باشد. بنابراین اگر فردی فقط در دستها یا سمت راست بدن یا پایینتنه و... درد داشته باشد، مبتلا به فیبرومیالژیا شناخته نمیشود. علاوه بر اینها، درد در فیبرومیالژیا باید بیشتر از 3 ماه طول کشیده و در بررسیها، آزمایشهای روماتولوژی و... علت دیگری برای آن پیدا نشده باشد. کنار این خصوصیات، 18 منطقه خاص در بدن وجود دارد که در فیبرومیالژیا حداقل 11 مورد از آنها دردناک میشوند.
فیبرومیالژیا را باید از نشانگان درد میوفاسیال نیز افتراق داد. نقاط دردناک فیبرومیالژیا خیلی وقتها با نقاط درد میوفاسیال مشترک هستند. نشانگان درد میوفاسیال باعث ایجاد درد مزمن ماهیچهای در ارتباط با نقاط ماشهای میشود. نقاط ماشهای نواحی حساسی هستند که در اثر آسیبهای ماهیچهای، فعالیتهای بیش از حد و انقباضهای پیوسته یا طولانیمدت ایجاد میشوند. این نقاط در واقع گرههای عضلانی قابللمسی هستند که با فشار روی آنها درد در یک مسیر خاص انتشار پیدا میکند اما نقاط درگیر در فیبرومیالژیا نباید الزاما این خصوصیات را داشته باشند و فقط کافی است دردناک باشند. البته خیلی اوقات هم ممکن است فرد کنار فیبرومیالژیا، درد میوفاسیال هم داشته باشد.
افراد مبتلا به فیبرومیالژیا معمولا از خستگی مزمن و اختلال خواب هم شکایت دارند؛ طوری که از صبح و در طول روز خسته، بیانرژی و خوابآلوده هستند و شبها خواب کافی و عمیق ندارند. خشکی صبحگاهی نیز در این بیماران شایع است. به عبارتی، وقتی از خواب بیدار میشوند احساس میکنند مفاصلشان خشکتر و دردشان بیشتر است. خیلی از این بیماران دچار نشانگان روده تحریکپذیر، شکمدرد، اسهال، تکرر ادرار، اضطراب و افسردگی نیز هستند و در اندامهایشان احساس تورم میکنند درحالی که در معاینه هیچ شواهدی دال بر ادم و تورم اندامها پیدا نمیشود. بعضی از آنها از احساس گزگز و خوابرفتگی اندامها، سردرد و سرگیجه هم شکایت دارند. وجود این علائم کنار درد گسترده عضلانی-اسکلتی نشاندهنده فیبرومیالژیا و اختلال در سیستم کنترل اعصاب مرکزی است. لازم به ذکر است این بیماری هیچوقت به صورت حاد دیده نمیشود و شیوع آن در خانمها، افراد میانسال و افرادی که
تحت فشارهای عصبی و کاری هستند، بیشتر است. عامل ایجادکننده فیبرومیالژیا هنوز در دست بررسی است اما اخیرا محققان به این نتیجه رسیدهاند که منشاء این دردها از خود عضله نیست، بلکه علت آن تغییراتی است که در سطح سیستم کنترل اعصاب مرکزی ایجاد میشود. به عبارت سادهتر، آستانه درد در سیستم اعصاب مرکزی این بیماران پایین میآید زیرا سطح بعضی از واسطههای شیمیایی انتقالدهنده حس درد محیطی به مغز (مثل سروتونین) تغییر پیدا میکند. علت این تغییرات هنوز مشخص نشده اما به نظر میرسد استرسهای زیاد، خستگیهای طولانیمدت و اختلال خواب در آن دخیل باشند.
... و اما درمان
دردهای فیبرومیالژیا و درمان آنها بیشتر به امور روانشناسی و روانپزشکی مربوط میشود. خیلی اوقات پذیرش این مساله برای بیماران مشکل است. در واقع، وقتی چنین دردی با این شدت عوارض ناتوانکننده و طولکشنده سراغ بیمار میآید او به راحتی باور نمیکند اندامهای بدنش سالم هستند و دنبال دلایل دیگری از جمله بدخیمیها و بیماریهای روماتیسمی میرود. بنابراین اولین قدم برای درمان فیبرومیالژیا پذیرش پزشک، بیمار و خانواده او نسبت به وجود این بیماری است. تنها درمان دارویی مناسب در این زمینه نیز برخی داروهای اعصاب و روان از جمله داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب است. برنامههای توانبخشی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، ماساژ و گرمای موضعی هم میتوانند به کاهش درد، گرفتگی و خستگی عضلات کمک کنند اما بیماری را از بین نمیبرند.