درباره اهمیت بررسی سلامت تیرویید قبل از باردارشدن بارها مطالب مختلفی در سلامت داشتهایم و تقریبا بیشتر خانمهایی که میخواهند باردار شوند میدانند لازم است برای آسودگی خیال و سپری کردن بارداری سالم تیرویید خود را با آزمایش خون ساده بررسی کنند اما کارشناسان میگویند احتمال دارد هر خانم بارداری در 3 ماه اول بارداری به درجات مختلف دچار پرکاری تیرویید شود که البته این مورد نیاز به درمان هم ندارد، ولی اگر آزمایشهای انجامشده اشتباه تفسیر شوند و درمان غیرضروری برای فرد انجام گیرد، ممکن است داروی اشتباه غیرلازم برای مادر تجویز شود و بارداری را دچار خطر کند. با دکتر مریم کاشانیان، متخصص زنان و عضو هیاتعلمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتوگو کردهایم تا بیشتر در این مورد بدانیم و نگرانی خانمهای باردار از جمله خواننده عزیزی که با ایمیل سارا ٧۵ با «سلامت» تماس گرفتند، رفع کنیم.
: خانم دکتر! در مورد پرکار شدن تیروئید در بارداری توضیح دهید. چقدر این موضوع شایع است؟
در بارداری ممکن است خانمها دچار پرکاری تیروئید شوند. این پرکاری تیروئید دو دلیل میتواند داشته باشد؛ یا ناشی از اضافه کاری و ترشح زیاد هورمون تیروئید در بدن است یا صرفا هورمون بارداری که از جفت ترشح میشود، علائمی شبیه پرکاری تیرویید در بدن ایجاد میکند و خانم بدون اینکه واقعا دچار پرکاری تیروئید شده باشد، صرفا دچار گرگرفتگی و افزایش دمای بدن و تپش قلب یا دیگر علامتها میشود.
: چطور میتوان تشخیص داد علائم ظاهرشده ناشی از پرکاری واقعی تیروئید است یا مربوط به فعالیت جفت است؟
وقتی علائم پرکاری ظاهر شد، لازم است آزمایشی انجام شود تا عملکرد تیروئید مورد بررسی قرار گیرد. در صورتی که علائم ناشی از فعالیت هورمونهای جفت باشد، عملکرد تیروئید در آزمایش طبیعی است و متوجه میشویم تیرویید کارش را به درستی انجام میدهد و پرکار نیست.
: در مورد علائم پرکاری تیروئید توضیح دهید.
بعضیها به پرکاری تیرویید مبتلا هستند اما بدون علامتاند ولی بیشتر افراد علائمی از قبیل اضطراب، تحریکپذیری، لرزش دستها، اختلال خواب، ضعف عضلانی در بازوها و ران، عدم تحمل به گرما، تعریق، افزایش ضربان قلب، احساس خستگی، کمشدن وزن باوجود داشتن اشتهای خوب و دفع مزاج مکرر و. . . دارند.
: پرکاری تیروئید در بارداری خطرناک است؟
پرکاری تیروئید باعث افزایش ضربان قلب میشود و روی عملکرد قلب تاثیر منفی میگذارد و روند بارداری طبیعی را مختل میکند؛ یعنی میتواند زمینهساز مسمومیت بارداری یا باعث زایمان زودرس و حتی سقط جنین شود.
: پس باید آن را درمان کرد؟
در موارد خفیف نیازی به درمان نیست اما در مورد شدید و بیماری گریوز باید بیماری را درمان کرد.
: درمان چگونه است؟
اگر خانمی قبل از بارداری دچار پرکاری باشد باید با دارو تحت درمان قرار گیرد و تا زمانی که تیروئید به حالت طبیعی برنگشته، بهتر است باردار نشود. اگر خانمی پرکاری تیروئید داشته اما بعد از بارداری متوجه علائم آن شده باید آزمایش بدهد و عملکرد تیروئید مورد بررسی قرار گیرد. اگر تیروئید واقعا پرکار باشد در دوران بارداری 3 روش درمانی برایش وجود دارد؛ دارودرمانی، استفاده از ید رادیواکتیو و جراحی. معمولا دارودرمانی بیشتر توصیه میشود و 2 روش دیگر به خانمهای غیرباردار توصیه میشود.
: یعنی خانمی که با یددرمانی یا جراحی درمان شود، بلافاصله میتواند باردار شود؟
نه، ۶ماه بعد از اینکه درمانها توصیه و انجام شد، از خانم میخواهند مراقب باشد باردار نشود تا تیروئید مورد بررسی قرار گیرد و طبیعی بودن آن تایید شود، اما اگر خانمی با پرکاری باردار شود، معمولا متخصص زنان در دوران بارداری در صورتی که به تشخیص پرکاری تیروئید برسد و با آزمایش و بررسی متوجه آن شود، خانم باردار را به متخصص غدد ارجاع میدهد تا در مورد روش درمان ایشان تصمیم بگیرد.
: آیا پرکاری تیروئید یا درمانهای مربوط به آن برای جنین خطرناک است؟
این احتمال وجود دارد که پرکاری تیروئید باعث پرکاری تیروئید در جنین هم شود که در این شرایط باید جنین را هم درمان کرد. بعد از زایمان نیز باید مادر و نوزاد هر دو از نظر عملکرد تیروئید بررسی شوند زیرا داروهایی که به مادر داده میشود از جفت میگذرد و گاهی میتواند باعث بروز کمکاری در جنین و نوزاد شود.
: خانمی که پرکاری تیروئید دارد در نهایت باید حتما سزارین شود؟ آیا امکان شیردهی وجود دارد؟
نه، میتواند زایمان طبیعی هم داشته باشد و در مورد شیردهی هم هیچ ممنوعیتی وجود ندارد.
از هر 1500 خانم باردار
یک نفر دچار پرکاری تیروئید
در بارداری میشود
بسیاری از مواقع جواب آزمایش خانمهای باردار نشاندهنده بالابودن سطح هورمون تیروئید است و این مساله باعث نگرانی بسیاری از آنها میشود، اما اگر تستها درست تفسیر شوند، مشخص میشود که این وضعیت طبیعی است و نباید هر تغییر تست تیروئیدی به معنی پرکاری تیروئید تلقی شود. از هر 1500 خانم باردار ممکن است یک نفر دچار پرکاری تیروئید در بارداری باشد.
گریوز؛ شایعترین علت پرکاری تیروئید در دوران بارداری
بسیار جالب است که بهطور معمول سیر بیماری تیرویید طی بارداری بهبود و علائم آن کاهش مییابد. برای مثال اگر خانمی قبل از بارداری دارو را با دوز 3 عدد قرص در روز استفاده کند، ممکن است طی بارداری به یک عدد یا نصف قرص کاهش یابد. البته بعد از زایمان ممکن است بیماری عود کند. شایعترین علت پرکاری تیروئید در دوران بارداری در مورد یک نوع بیماری خودایمنی به نام بیماری «گریوز» است. در دوران بارداری تشخیص این عارضه دشوار است چراکه برخی اقدامات مانند آزمون تشخیص تیروئید با ید رادیواکتیو را در دوران بارداری نمیتوان انجام داد. ید رادیواکتیو برای جنین بسیار مضر است و حتی مقادیر کم آن هم میتواند وارد تیروئید جنین شود و آسیبرسان باشد بنابراین تشخیص این عارضه در دوران بارداری فقط با معاینه دقیق و آزمایش خون معمولی تیروئید و تفسیر درست آزمایش برای مادری که پرکاری تیروئید دارد، ممکن است. در صورت تشخیص پرکاری تیروئید در مادر درمان باید بلافاصله آغاز شود چراکه اگر پرکاری تیروئید بهموقع درمان نشود، سبب زایمان زودرس و مسمومیت بارداری خواهد شد یا اگر فرد به مدت طولانی درگیر این بیماری باشد، ممکن است به عارضههایی بسیار خطرناک دچار شود؛ بنابراین لازم است بهمحض تشخیص بیماری گریوز درمان انجام گیرد تا مشکلی برای مادر پیش نیاید.
سمیه مقصودعلی