روشی که صددرصد چاقی را درمان کند، وجود ندارد و افرادی که جراحی لاغری کردهاند هم اگر تمام توصیههای طبی و تغذیهای را رعایت نکنند، در درازمدت ممکن است دوباره چاق شوند
: آقای دکتر! قبل از هر چیز بگویید، چطور میتوان از چاقی در کودکان پیشگیری کرد؟
بر اساس دانش روز، زمینه بروز چاقی از نوزادی و حتی از دوره جنینی فراهم میشود. اگر تغذیه مادر در دوران بارداری نامناسب باشد و بهویژه در 3 ماه اول بارداری بیش از حد اضافه وزن پیدا کند، تعداد سلولهای چربی در جنین افزایش پیدا میکند و احتمال چاقی و اضافه وزن افزایش مییابد. نتایج بررسیها نشان داده تعداد سلولهای چربی در دوران جنینی با احتمال بروز چاقی در کودکی و حتی در بزرگسالی ارتباط دارد. دیابت بارداری در مادران که علت عمده آن افزایش دریافت انرژی است نیز با چاقی کودک ارتباط دارد و اغلب نوزادانی که از این مادران متولد میشوند، وزن بالایی دارند و به احتمال 95 درصد در سالهای بعد دچار چاقی و مشکلات متابولیک خواهند شد. مادرانی با نمایه توده بدنی طبیعی در 3 ماه اول بارداری باید 5/0 تا 5/1 کیلوگرم وزن اضافه کنند اما متاسفانه در فرهنگ ما خانوادهها خانمهای باردار را بیش از حد با مواد غذایی پرانرژی تغذیه و آنها را به خوردن تشویق میکنند. گاهی خانمها در 3 ماهه اول بارداری حتی 8 کیلوگرم وزن اضافه میکنند، بنابراین مقدار و روش وزنگیری خانمها در دوران بارداری بسیار مهم است و با اختلالات متابولیک، بیماریهای قلبی، کبدی، کلیوی و چاقی جنین پس از تولد و سالهای بعد ارتباط دارد. تغذیه 2 سال اول زندگی نیز با چاقی بزرگسالی ارتباط دارد.
: محمداحسان و برادرش هر 2 از کودکی شکلات زیاد میخوردند. این موضوع میتواند علت چاقیشان باشد؟
اگر در خانوادهای کودک چاق وجود دارد به احتمال زیاد هر 2 والد یا یکی از آنها چاق است و کودک در نتیجه رفتار و انتخابهای نادرست تغذیهای والدین چاق شده است. کودکان چاق گناهی ندارند. آنها در نتیجه قرار گرفتن در محیطی که غذای نامناسب در اختیارشان بوده، چاق شدهاند. اگر والدین ذائقه کودک را به خوراکیهای شیرین عادت دهند، تغییر دادن آن در سالهای بعد مشکل است بنابراین به مادران توصیه میکنیم کودکان را در سالهای اول زندگی با طعم و مزههای قوی تغذیه نکنند. شکلات حاوی شکر و روغن است و بدون اینکه احساس سیری ایجاد کند، کالری زیادی وارد بدن میکند و مصرف زیاد آن باعث چاقی میشود. کودک چاق گوشهگیر و کمتحرک میشود و به مرور زمان چاقتر خواهد شد و وزنش افزایش خواهد یافت.
: آقای وزیریزاده بارها وزن کم کرده اما دوباره به پرخوری روی آورده و چاق شده است. علت چیست؟
چاقی یک مساله چند عاملی است. محمداحسان در 20 سالگی بارها افزایش و کاهش وزن شدید را تجربه کرده است. در این موارد میتوان گفت فرد به خوردن اعتیاد دارد و آنقدر به خوردن غذاهای چرب و پرکالری عادت کرده که ممکن است تحت فشار جامعه و اطرافیان مدتی پرخوری را کنار بگذارد اما دوباره سراغ خوردن برود و چاق شود. این افراد برای درمان چاقی به آموزش همهجانبه، محیط مناسب، حمایت عاطفی و اجتماعی و فرصت مناسب ورزشی نیاز دارند. ایشان هم باید پیگیر باشد و بداند کاهش وزن بزرگترین کمکی است که میتواند به خودش بکند.
: این آقا میگوید خیلی غذا میخورده است، علت پرخوری چیست؟
در بسیاری مواقع پرخوری ریشه روانی و عصبی دارد. بهعنوان مثال ریزهخواری یک رفتار عصبی است و درمان آن به رفتاردرمانی نیاز دارد. از طرفی، بولیمیا یا پرخوری عصبی نیز یک بیماری عصبی مرتبط با چاقی است. تند غذاخوردن هم رفتاری است که میتواند باعث چاقی شود. تند غذاخوردن مکانیسم سیری را دچار اختلال میکند. ارسال پیام سیری به مرکز هیپوتالاموس مغز به زمان نیاز دارد و تند غذاخوردن باعث میشود فرد قبل از احساس سیری، مقدار زیادی کالری دریافت کند، در حالی که اگر غذا آرام و آهسته خورده شود، ممکن است با یکسوم همان مقدار احساس سیری کند. محیط، رفتار، نوع غذا، مسائل روانی و... در بروز چاقی موثر هستند و رژیمشناس باید این موارد را تشخیص دهد و از کمک روانشناس استفاده کند و در صورت لزوم داروهای آرامبخش تجویز شود.
: سوژه میزگرد تغذیه ما اینبار با عمل حلقه وزن کم کرده است. افرادی که این عمل را انجام میدهند باید چطور غذا بخورند؟
روشی که صددرصد چاقی را درمان کند، وجود ندارد. حتی افرادی که برای درمان چاقی جراحی کردهاند، اگر همه مسائل روانی، اجتماعی، انتخاب نوع غذا و نظم غذایی را رعایت نکنند، در درازمدت ممکن است دوباره چاق شوند. آقای وزیریزاده باید زیرنظر رژیمشناس برنامه غذاییاش را تنظیم کند، وعدههای غذاییاش را افزایش دهد و از مقدار غذایش در هر وعده بکاهد. وی باید از آبمیوههای کمکالری استفاده کند و ترجیحا پوره میوه بخورد. بهتر است مقداری فیبر مصرف کند و حس جویدن داشته باشد.
: در حال حاضر وزنشان به 97 کیلوگرم رسیده، آیا به وزن مطلوب رسیده است؟
آقای وزیریزاده کاهش و افزایش مکرر وزن داشته، بنابراین به احتمال زیاد ترکیب بدنش به هم خورده است و برای اظهارنظر دقیق و قضاوت درست در اینباره حتما باید ترکیب بدنش اندازهگیری شود. بهطور کلی، با توجه به قد ایشان هنوز به وزن مطلوب نرسیده و توصیه میکنم وزنش را به 90 کیلوگرم برساند.