با آغاز به کار بسیاری از مشاغل و استفاده از وسایل نقلیه عمومی، تصمیم جدید ستاد ملی مبارزه با کرونا، اجباری شدن استفاده از ماسک در مترو و اتوبوس بود. طرحی که شاید زودتر از 13 اردیبهشت باید اجرایی میشد. به گفته معاون کل وزارت بهداشت، وسایل نقلیه عمومی عامل 5/26 درصد تماسهای منجر به انتقال کرونا در کشور بوده است. آن طور که مدیر عامل شرکت بهرهبرداری مترو اعلام کرده، در حال حاضر روزانه 500 هزار نفر با مترو تردد میکنند و رعایت فاصلهگذاری اجتماعی در زمانهای اوج مسافر سختتر میشود. مساله مهم نحوه اجرای این طرح است و اینکه چگونه بر استفاده از ماسک تمام مسافران در مترو نظارت میشود؟ در حال حاضر در کشورهایی مانند آلمان ماسک زدن در وسایل نقلیه عمومی و حتی سوپرمارکتها اجباری است و افرادی که از این کار اجتناب کنند، جریمه خواهند شد. اینجا جریمهای در کار نیست ولی قرار است از ورود افرادی که ماسک نداشته باشند به داخل واگن جلوگیری شود. کرونا همچنان هست و خیابانها و اتوبوسها و مترو هم شلوغ و هم پر تردد و هر روز مردم و مسوولان به فکر راهی برای تنگ کردن عرصه بر کووید- 19، اما آیا این اقدامات کارشناسیشده و علمی اجرا میشود؟
ساعت تقریبا از 10 صبح گذشته و مترو صادقیه مانند گذشته آنقدرها هم شلوغ نیست، بیشتر افرادی که از در ورودی سالن مترو وارد میشوند، ماسک به صورت دارند. خیلیها هم دستکش دست کردهاند. با یکی از مسافران همصحبت میشوم و قبل از ورود به سالن اصلی مترو با وی حرف میزنم. سارا میگوید محل کارش میرداماد است و هر روز با مترو تردد میکند: «اواخر فروردین یک روز درمیان به اداره میرفتم ولی الان همه کارمندان سرکار حاضر میشوند و من مجبورم هر روز فرزندم را با خودم به مترو بیاورم تا پیش مادرم بگذارم و بعد با مترو به محل کارم بروم.» او کارت مترو را از کیفش درمیآورد و ماسک را هم از کیسه خارج میکند و به صورت دخترش میزند. سارا میگوید: «از وقتی بیماری کرونا آمد، من هر وقت با دخترم سوار مترو شدم، استرس داشتم و به شدت نگران سلامت دخترم هستم چون ممکن است دستش را به اطراف صورتش ببرد یا کسی نزدیک او عطسه یا سرفه کند.البته بیشتر مردم ماسک زده بودند ولی برخی مردان جوان را هم دیدم که نه ماسک داشتند و نه دستکش در دستشان بود.»
سارا درست میگفت. در مدتی که در سالن انتظار مترو ایستاده بودم، چند نفر را دیدم که ماسک به صورت نداشتند. مامور مترو به آنها تذکر داد، یکی از آنها گفت: «دفعه بعدی حتما ماسک میزنم.» قبل از گیشه فروش بلیت، کمی آن طرفتر میزی بود که انواع ماسک را برای فروش با قیمت مناسب عرضه میکرد. فروشنده میگفت: «قیمت ماسکها کمتر از بیرون از مترو است.» اما آقای جوانی که توسط مامور مترو برگردانده و به میز فروش ماسک ارجاع شده بود، گفت: «ماسکها در مترو باید رایگان باشد چون من کارگر نمیتونم هر روز پول ماسک و دستکش بدم، ما چند ماه بیکار بودیم و الان تازه مشاغل شروع به کار کردند، باید دنبال کار جدید باشم.» خانم مسن دیگر هم به سر میز فروش ماسک آمد و گفت: «دستکشم داری؟» فروشنده با لبخند گفت: «نه، فقط ماسک دارم.» خانم مسن به گرمای هوا اشاره کرد و روسری و چادری که بر سر داشت و ادامه داد: «هم باید دستکش دستم کنم و هم ماسک بزنم ولی گاهی این ماسکهای ساده به روسریام گیر میکند و کش آن جابجا میشود و مدام باید روی صورت ثابتش کنم.» به او گفتم: «میدانید قبل از ضدعفونی دستها، نباید به ماسک و صورتتان دست بزنید؟!» خانم مسن گفت: «مرتب دستم را ضدعفونی میکنم.»
سوار مترو که شدم دستفروشان همچنان مشغول تبلیغ محصولشان بودند اما همگی ماسک بر صورتشان داشتند. یکی از آنها گفت: «به خاطر کرونا فروشم کم شده و خانمها از ترس سرایت کرونا گردنبند و دستبندهایم را نمیخرند.» از او پرسیدم: «برای ورود به مترو همیشه ماسک میزنی؟» جواب داد: «من قبل از کرونا هم ماسک میزدم ولی حالا با شروع فصل گرما، ماسک زدن برایم سخت میشه چون صورتم عرق میکنه و راحت نمیتونم نفس بکشم.»
ایستگاههای مترو نیمساعت یکبار ضدعفونی میشوند
مدیر عامل شرکت بهرهبرداری متروی تهران اعلام کرد در مرحله اول در 25 ایستگاه که جمعیت بیش از 500 هزار نفر در آن تردد دارند، ماسک با قیمت مصوب عرضه میشود. فرنوش نوبخت به دیگر اقدامات انجامشده برای پیشگیری از ابتلا به کرونا هم اشاره کرد: «ایستگاههای مترو هر نیمساعت یکبار ضدعفونی میشوند. قطارها داخل خط هستند و ما نمیتوانیم آنها را از خط خارج و ضدعفونی کنیم، بنابراین زمانی که در پایانهها پارک هستند، ضدعفونی انجام میشود. علاوه بر این برچسبهایی با مضمون رعایت نکات بهداشتی و فاصلهگذاری اجتماعی تهیه و در مترو نصب شده تا مردم هنگام استفاده از مترو فاصله اجتماعی را رعایت کنند و ماسک بزنند.»
وی در مورد اجباری بودن ماسک زدن برای بچهها هم گفت: «ماسک زدن در مترو برای بچهها هم اجباری است و تفاوتی بین کودک و بزرگسال وجود ندارد و همه برای حفظ سلامتشان باید در مترو ماسک بزنند.» فرنوش نوبخت با تاکید بر اینکه تا پایان هفته در 127 ایستگاه مترو استفاده از ماسک اجباری و ماسک با قیمت مناسب عرضه خواهد شد، در مورد قیمت ماسکها اظهار داشت: «قیمت نهایی برای تک لایهها حداکثر هزار تومان و برای ماسکهای 3لایه و 4لایه، قیمت مدنظر 2، هزار تومان است.»
اما و اگرهای ماسک زدن در مترو
شکی نیست که زدن ماسک در اماکن عمومی مانند مترو در پیشگیری از انتقال ویروس کووید- 19 شرط لازم است اما کافی نیست چون بسیار دیده شده افراد ماسک میزنند ولی با دستشان چشم و دهانشان را لمس میکنند یا مدام ماسک را روی صورتشان دستکاری میکنند. دکتر مسعود مردانی، فوقتخصص بیماریهای عفونی و عضو کمیته کشوری کرونا در اینباره به «سلامت» گفت: «استفاده از ماسک هیچ مصونیتی برای اینکه شستشوی دستها را فراموش کنیم، در افراد ایجاد نمیکند و باید متذکر شوم، حتما ماسک زدن با شستشوی مکرر دست در پیشگیری از کرونا اهمیت دارد.» وی توضیح داد: «در کشور ما به دلیل اینکه تعداد افرادی که روزانه به وسیله مترو در سطح شهر رفت و آمد دارند، زیاد است، مطمئنا امکان اینکه یک فرد آلوده وارد مترو شود هم زیاد خواهد بود بنابراین باید ماسک زدن در مترو مانند کشور آلمان اجباری میشد.»
به گفته مردانی، در اجرای این طرح تامین ماسک مورد نیاز مردم در مترو اهمیت زیادی دارد و از این طریق اگر کسی از نظر مالی برای تهیه ماسک مشکل داشته باشد، تشویق میشود حتما ماسک را در مترو با قیمت پایین تهیه کند بنابراین باید این طرح برای بقیه اماکن عمومی هم اجرا شود. وی در پاسخ به این سوال «سلامت» که آیا بعد از پیاده شدن از مترو باید ماسک را تعویض کرد یا نه، بیان کرد: «درآوردن و گذاشتن ماسک خودش باعث آلوده شدن دست میشود و به محض اینکه ماسک را دربیاورید باید با آب و صابون دستها را بشویید. از ایستگاه مترو که پیاده میشوید، اگر به منزل میروید دست به ماسک نزنید و در منزل ماسک را بیرون بیاورید و دستها را بشویید. اگر به محل کار میروید، در محل کار هم لازم است ماسک بزنید و لزومی ندارد ماسک را تعویض کنید.» دکتر مردانی به این نکته هم اشاره کرد که اگر مسافران در ایستگاه مترو نمیتوانند دستشان را بشویند یا به مایع ضدعفونی دست دسترسی ندارند، دستشان را جایی نزنند تا جایی که به آب و صابون دسترسی داشته باشند و بتوانند دستشان را بشویند. وی در مورد اینکه چه ماسکهایی برای استفاده در مترو مناسبتر هستند، گفت: «ماسکهای معمولی اگر خیس نشوند میتوانند بین 3 تا 4 ساعت برای شما کارایی داشته باشند و لازم نیست تعویض شوند. سازمان جهانی بهداشت به کشورهایی که شرایط مالی مناسب ندارند، توصیه کرده اگر مردم توانایی خرید ماسک را ندارند، میتوانند در اماکن شلوغ و پرتردد، روسری خود را جلوی دهان بگیرند. این بدان معناست که حتی این اقدام هم میتواند کمککننده باشد ولی قطعا ماسکهای چندلایه بهتر است. البته این شرایط ایدهآل است و شاید برای همه مقدور نباشد.» به گفته این عضو کمیته کشوری کرونا، ماسکهای پارچهای نمیتواند مانند ماسکهای چند لایه مصونیت ایجاد کند و آنچه برای پیشگیری مهم است، رعایت فاصلهگذاری اجتماعی همراه استفاده از ماسک و شستشوی دستهاست.
بچهها در مترو ماسک بزنند
بسیاری از مردم هنوز تصور میکنند چون آمار ابتلا و مرگ و میر در اثر کرونا در کودکان انگشتشمار است، پس کودکان کمتر در معرض ابتلا هستند. دکتر مردانی در مورد ماسک زدن در بچهها هم توضیح داد: «از آنجایی که مترو محیط آلودهای است، کودکان هم باید ماسک به صورت داشته باشند و اگر بنا به ضرورت کودک با وسیله نقلیه عمومی همراه والدینش تردد دارد باید حتما ماسک بزند و حتی هنگامی که به مطب دکتر یا بیمارستان میرود هم ماسک به صورت داشته باشد.» وی تاکید کرد نیازی نیست زمانی که کودک را به پارک برای هواخوری میبرید یا در نزدیکی خانه برای بازی میرود، ماسک بزند اما در مترو استفاده از ماسک برای کودکان هم واجب است. حتما افرادی که از مترو استفاده میکنند، بعد از پیاده شدن از مترو دستهای خود را با آب و صابون یا محلولهای ضدعفونی شستشو دهند.
مهدیه آقازمانی